1789 yılında gerçekleşen Fransız İhtilali’nin ardından kişi hak ve özgürlüklerinin ön plana çıktığı bir dönemde, sosyal alanda gelişmenin yolunun kadınlara daha fazla özgürlük vermekten geçtiğini ifade eden Charles Fourier, 1837 yılında Feminizm terimini ortaya atmıştır. 1790’lı yıllarda Lady Marry Montagu ve Marquis de Condorcet, kadınların eğitim hakkını savunarak feminizm düşüncesinin temellerini atmışlardır. Bu yüzden yaygın olan düşünce şudur ki; kadınların şu an sahip olduğu bütün hakların Avrupa’da başlayan bu hareketlilik sonucu olduğudur. Ancak bizler kendi geçmişimizi bilmediğimiz, araştırmadığımız için onlara müteşekkir oluruz. O yüzden gelin bugün kendi coğrafyamızda yeşeren bir teşkilatı tanıyalım.
13.yüzyıl Anadolu’sunda kuruluşunda Ahi Evran’ınbüyük rol oynadığı Ahilik Teşkilatı -günümüzün Esnaf Birliği-faal olduğu dönemde Selçuklu ve Osmanlı Devletinin iktisadi,gerektiğinde siyasi olarak zor durumda kaldığı zamanlarda etkin rol oynamıştır. Uzun asırlar varlığını devam ettiren bu kurum özellikle Moğol istilasının yaşandığı yıllarda halkı bir birlik altında toplamaya çalışmıştır. Kaynakların belirttiğine göre Osmanlı Devletinin kuruluşunda etkili olan Ahilik Teşkilatı dört gruba ayrılır. Bunlar; Gāziyân-ı Rûm, Ahîyân-ı Rûm, Abdalân-ı Rûm ve Bâciyân-ı Rûm’dur. Bizim konumuz dâhilinde ele alacağımız grup ise Batılı araştırmacıların şaşkınlıkla belirttiği ama bizim haberdar dahi olmadığımız ilk kadın teşkilatı olan Bâciyân-ı Rûm yani Anadolu Kadınlar Birliği’dir.Şaşırarak baktığı dedim çünkü bu kadar erken bir dönemde Türk kadınının bu bilince sahip olamayacağını düşünüyorlar. Ama kadınların Türklerde ve İslamiyet’te ilk dönemlerden itibaren önemli olduğunu unutuyorlar. Bu yüzden yakın dönemde İslam Antropolojisi adı altında Müslüman kadınların hep geri planda kaldığını ispatlamaya çalışıyorlar.
Konumuza dönersek Bâciyân-ı RûmTeşkilatı,AhiEvran’ın destekleri ile eşi Fatma Bacı’nın önderliğinde ortaya çıkmıştır. Kadınların sosyal hayatta daha aktif rol almasınınönünü açan bu teşkilat Anadolu’nun birçok bölgesinde faaliyet göstermiştir. Çağının gerektirdiği ihtiyaçların karşılanmasında ve gerektiğinde vatanın savunulmasında en az erkekler kadar kadınlarda görev almışlardır. Bir örnek verecek olursak Bertrandon de la Broquière isimli Batılı seyyah, 15.yüzyılda Anadolu’da seyahat ederken silahlı erkek ve kadınlardan oluşan bir Türkmen kuvveti ile karşılaştığını seyahatnamesinde bildirir. Ahilik Teşkilatı tarafından kurulan çırak, kalfa, usta ilişkisine dayalı bir eğitimin ve mesleki ehliyetin verildiği sanayi bölgesinde kadınların da çalışabileceği özel alanlar vardır. Mesleki ve teknik konuların eğitimi, ayrıca ahlaki erdemlerin öğrenilmesi hususu Bâciyân-ı Rûm teşkilatı ile sağlanmaktadır. Bu kurum sadece eğitim ya da mesleki alanda değil toplumda kimsesiz, yardıma muhtaç yaşlıların bakımı ve genç kızların eğitimi ile ev ihtiyaçlarının karşılanması gibi sosyal hizmetlerde de bulunmuştur. Kısacası bu teşkilat kadınlar arasındaki iş paylaşımının, yardımseverliğin, misafirperverliğin, merhametin gelişmesine katkı sağlamıştır.
Bâciyân-ı Rûm Teşkilatı, Avrupalıların bu kadar erken bir dönemde Türk kadının teşkilatlanamayacağını düşünmesinin bir cevabı niteliğindedir. Ayrıca tarihe baktığınızda daha niceismi saklı kalmış kadınları görebilirsiniz. İşte bu sadece bilmediğimiz için onların olmadığını düşünmek, kadının toplumda hep ikinci planda kaldığı düşüncesinin yerleşmesine sebep olmaktadır. Bu yüzden ben sonraki yazılarımda ismini ara sıra duyduğumuz ya da hiç duymadığımız kadın figürlerhakkında bilgi vermeye çalışacağım.
mahza. | sade 